Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2016

Γιάννης Πατίλης. Η ποίηση της μικροαστικής μνησικακίας

Μη νομίζεις ότι θα είναι κανένα σεντόνι.
Θα είναι ακριβώς ομόλογο με τη σημασία του έργου σου.
Έτσι για να σε έχω στο περίμενε.

Τριβή Διαύλου

Θα πούμε τριβή διαύλου το φαινόμενο όπου ένα μέρος από τη δείξη μεταφέρεται στον ομιλούντα. Μοιάζει λίγο με τη θερμότητα που αναπτύσει το καλώδιο στην μεταφορά του ρεύματος.
Κάθε ομιλητής και κάθε γράφων έχει διαφορετική τιμή τριβής διαύλου. Ένα "δοξάστε με" περιβρέχει κάθε λόγο που εκφέρεται σε διαφορετικό βαθμό από αγορητή σε αγορητή. Η τριβή διαύλου, αυτό συμβαίνει πολύ στον ελληνικό δημοσιογραφικό λόγο αποτελεί πρόσκομμα στη μετάδοση του μηνύματος ως να το βραχυκυκλώσει. Και πριν από αυτό που είναι εμφανές όταν υπάρχει βραχυκύκλωμα, θέλει διαρκή φροντίδα ο έλεγχός του. Γιατί εκεί εγκαθίσταται η θέληση για δύναμη του φορέα του διαύλου, που λόγω μονιμότητας και συνεχούς παρουσίας σφτερίζεται τα μηνύματα που περνούν από μέσα του. Κάποτε μάλιστα αυτονομείται τόσο που το μήνημα γίνεται δευτερεύον και η τριβή διάυλου μεταφέρει πια τα δικά της μηνύματα.

Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2016

Δημήτρης Καλοκύρης. Η υψηλή τέχνη να μην αφήνεις ένα στίχο στη μνήμη

Ο Δημήτρης Καλοκύρης είναι με απόλα μέσα. Διαθέτει το βίο του Σαλιέρι της εποχής και έχει διατρέξει όλη τη συγγραφική και εικαστική σκάλα των εξουσιών που μπορεί να έχει ένας λογοτέχνης του 70. Για Ίτορίες της Λογοτεχνίας άψογος. Μέχρι και Μπόρχες μετέφρασε αλλά δεν ξέρουμε σαφώς από ποιά γλώσσα. Το μεγαλύτερο κατόρθωμά του όμως είναι η ποιησή του. Ανήκει στη σχολή " Δεν Κουνιέται Φύλλο " εις την οποίαν ανήκουν και ευάριθμοι της γενιάς του. Το μεγαλύτερο κατόρθωμα αυτής της σχολής, γιατί περί κατορθώματος πρόκειται κι όχι για αδυναμία που θα νόμιζε ο αφελής αναγνώστης, είναι η συγγραφή στίχων που δεν καταφέρνουν να αποτυπωθούν στη μνήμη μας. Σαράντα σχεδόν χρόνια τώρα ο Δημήτρης Καλοκύρης, κοπιάζει συνειδητά, δεν είναι πως του λείπει το ταλέντο, γιατί, αντίθετα από τα νομιζόμενα, θέλει μεγάλο ταλέντο να γράφεις στίχους που δεν θυμάται κανείς, κοπιάζει λέγω να κάνει πράξη εν γραφή την απόσβεση της προσωπικότητάς του μέσα στο έργο. Και το καταφέρνει τόσο καλά που μας αναγκάζει να επιχειρηματολογήσουμε όχι για το μηδέν της γραφής, αλλά για το κάτω από το μηδέν της γραφής και μας υποχρεώνει να δώσουμε θετικό νόημα ακόμα και στον όρο ασημαντότητα. Αυτό είναι ο Καλοκύρης, ο ποιητής της Υψηλής Ασημαντότητας. Αν η ποίηση είναι τέχνη της Μνήμης, ο Δημήτρης Καλοκύρης επί δεκαετίες προσπαθεί να την κάνει τέχνη της Λήθης. και το καταφέρνει περίφημα. Διαβάζοντας την ποίησή του μπορείς να θυμηθείς το λευκό του Μάλεβις. Το κενό περιεχόμενο που σου επιτρέπει ένα διαλογισμό πάνω στον ίδιο το θεσμό της ανάγνωσης, όπως ας πούμε ο κος Μπλουμ του Τζόϋς διαβάζει στον Οδυσσέα στην τουαλέτα και συνειδητοποιούμε τον έσχατο χρόνο και τόπο περισυλλογής τους συγχρόνου ανθρώπου. Ο Δημήτρης Καλοκύρης πενήντα χρόνια κατά δήλωσή του ψάχνει το αριστούργημα που δεν του χαρίζεται και στο χρόνο της αναμονής που ισούται με μηδέν υφαίνει λευκής απόδοσης όσον αφορά στο νόημα ποιήματα. Έχει φτάσει την τέχνη του σε εκείνο το υψηλό μπορχεσιανό στάδιο που να τον διαβάζεις και να μην τον διαβάζεις είναι το ίδιο. Δεν είναι μικρό κατόρθωμα αν το καλοσκεφτείς.

Υ.Γ. Θα αποτελούσε ασύγγνωστη παράλειψη να μην αναφερθώ και στον πολιτικό στοχασμό του ανδρός, ο οποίος δήλωσε σε έγκριτη εφημερίδα ότι η αιτία της γενικότερης κοινωνικής μας κρίσης είναι τα αρκτικόλεξα Δ.Ε.Η., Ο.Τ.Ε. κλπ. Απάντηση τέτοιας βαθύτητας, που μόνο ένας στοχαστής επιπέδου Βιτγκενστάιν και άνω θα μπορούσε να δώσει.

Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2016

Άλλές φορές, Άνχελ Γκονθάλες

Θα ' θελα να' μαι σ' αλλο μέρος,
καλύτερα σε άλλο δέρμα,
και να εξακριβώσω αν από εκεί η ζωή,
απ' τα παράθυρα άλλων ματιών,
φαίνεται έτσι γκροτέσκα κάποια βράδια.
Θα μ' αρεσε πολύ να γνωρίσω
τις συνέπειες της λίμας του χρόνου σ' αλλα σπλάχνα,
να διαπιστώσω αν το παρελθόν
ποτίζει τα τοιχωματα με τον ίδιο όξινο χυμό,
αν όλες οι αναμνήσεις σε ολωνών τη μνήμη
διαχέουν αυτή την οσμή
μαραγκιασμένου ώριμου φρούτου και σάπιου γιασεμιού.
Θα ήθελα να κοιταχτώ
με τις σκληρές κόρες εκείνου που πιο πολύ με μισεί,
ώστε έτσι η υποτίμηση
να καταστέψει τα υπολλείμματα
απόλα όσα ποτέ δε θα θάψει η λησμονιά.






Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2016

Αντιπελάργησις 2



Σέρνεις μια γραμμή και η βία της χωρίζει, αποδώ την απόβλεψη, αποκεί την κλήση.
Η απόβλεψη είναι καταφατική. Η κλήση είναι αποφατική.
Η απόβλεψη λέει: θα κάνω τόσα βήματα και θα γίνω ποιητής.
Η κλήση λέει: δεν θέλω να γράφω, με σκοτώνει, αλλά δεν μπορώ να μη γράφω.
( Κλήση και απόβλεψη δεν υπάρχουν σε καθαρή μορφή. Ποσοτικά φαινόμενα είναι που όμως χαρακτηρίζουν. Ο ποιητής της κλήσης βάζει κάποτε απόβλεψη και ο ποιητής της απόβλεψης κάποτε έχει μια στάλα κλήση που του χαρίζει η επιθυμία του για δύναμη από την ποίηση)
Η κλήση είναι ο Μότσαρτ, η απόβλεψη ο Σαλιέρι.
Η κλήση είναι αντικοινωνική και αντιεξουσιαστική, η απόβλεψη είναι ο δαίμων την αγοράς, θέλει αγορά και εξουσίες.
Η κλήση θέλει ένα ακόμα βιβλίο. Η απόβλεψη θέλει μια ακόμα ανθολογία.
Η κλήση τρέχει με το χρόνο. Η απόβλεψη τρέχει με τον κόσμο.
Η κλήση σε κάνει  να κοιμάσαι στην ψάθα. Η απόβλεψη σε κάνει επιτυχημένο.
Αλλά και στη μικροκλίμακα του βιβλίου και του ίδιου του ποιήματος το πράγμα γίνεται από κλήση και απόβλεψη. Γιατί η κλήση είναι το αδίδακτο και η απόβλεψη το διδακτό.
Η κλήση είναι κατοχή και τη δέρνει ταπεινότητα, η απόβλεψη είναι προβολή ματαιοδοξίας.
Η κλήση δεν ξέρει. Η απόβλεψη ξέρει παραπάνω απόσα χρειάζεται.
Η απόβλεψη είναι για την κλήση δηλητήριο που πρέπει να το κάνει άρωμα.
Η κλήση είναι για την απόβλεψη δάγκωμα χειλιών και φθόνος.
Η απόβλεψη είναι για τις ιστορίες της λογοτεχνίας η κλήση είναι για το άχρονο της ποιήσεως.
Η κλήση είναι η χάρη. Η απόβλεψη είναι η βαρύτητα.
Η απόβλεψη έχει υψηλή ενέργεια και η κλήση χαμηλή.
Το ζήτημα του αληθινού ποιητή είναι να δώσει την ενέργεια της απόβλεψης στην κλήση.

Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2016

Αντιπελάργησις



«Το ασυνείδητο του νεοέλληνα είναι δομημένο σαν δεκαπεντασύλλαβος». Αυτή τη φράση έχω πει και γράψει κάμποσο παραφράζοντας το Λακάν που έλεγε ότι το ασυνείδητο είναι δομημένο σαν γλώσσα.
Κι αυτό όχι μόνο γιατί ο ίδιος ο Εθνικός μας αν τοποθετηθεί ανά δύο στίχους βγάζει δεκαπεντασύλλαβο, όχι γιατί ο Ρίτσος ας πούμε, σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές γράφει τον Επιτάφιο, τον Ύμνο και Θρήνο για την Κύπρο και τα Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, αλλά και γιατί ο Εμπειρίκος στο σημαντικό βιογραφικό του ποίημα ο δρόμος ρυθμίζει καθ’έλξην προς τον δεκαπεντασύλλαβο.
Και ο Κάλβος παρότι συνειδητά θέλει να αποφύγει το μονότονον των κρητικών επών ασυνείδητα καταθέτει κι αυτός τους δικούς του δεκαπεντασυλλάβους.
Κακώς ο Λίνος Πολίτης θεώρησε πως με τον Ερωτικό Λόγο του Σεφέρη τελειώνει ο δεκαπεντασύλλαβος στην ελληνική ποίηση. Η παρουσία του συνεχίζεται και στον λεγόμενο ελεύθερο στίχο όπου η ρυθμολόγηση συχνά παραπέμπει σε μέρη του.
Η συλλογή δημοτικών τραγουδιών του Πολίτη με την προσπάθεια της κάθαρσης των παραλλαγών δίνει ίσως ένα πρώιμο δείγμα καθαρής ποίησης στην ελληνική. Γεγονός που αξιοποίησαν οι μεταφραστές της από τα γαλλικά.
Όσον αφορά στην Ευρώπη ο οκτασύλλαβος της ισπανικής ρομάντσας διπλασιαζόμενος μας δίνει ένα δεκαπεντασύλλαβο συν μια συλλαβή. Ενώ ο γαλλικός δεκατετρασύλλαβος, ο λεγόμενος και αλεξανδρινός  του υπολείπεται σε μία συλλαβή.
Αν υπάρχει μια νεοελληνική ταυτότητα θα τη βρούμε εκεί, στον τρόπο της γλώσσας .
Βαλλόμενη βέβαια αλλά και για την ώρα ανθεκτική.